Waarom stilstand erger is dan economische groei

Meer dan ooit staat het begrip ‘economische groei’ onder druk. Groei hakt in op de planeet. Groei is eindig en leidt tot miserie. Dat mantra is eeuwenoud. Het begon bij de Britse demograaf, econoom en predikant “Robert Malthus”. Hij beschreef in 1798 hoe groei telkens leidde tot rampspoed. Mensen kregen meer kinderen als er genoeg te eten was. Daardoor ontstond overbevolking, schaarste, kindersterfte en allerlei andere ellende. Basisprincipe van de Malthusiaanse cyclus is gulzigheid. Als er overschotten zijn, gaan mensen consumeren tot er miserie van komt. Malthus is nooit helemaal verdwenen. De Club Van Rome zegt in ‘De grenzen van de groei’ (1972) dat de mens steeds gulziger wordt. Vandaag zeggen we dat we corona over onszelf hebben afgeroepen. We hebben te veel gereisd, de wildernis ontgonnen, gesold met de natuur. Groei leidt tot ellende. De klimaatopwarming is de volgende calamiteit.

Nu ben ik de laatste om de excessen van ons economisch model te negeren. Sommige zottigheden van voor corona keren best niet meer terug. Vliegtickets voor enkele euro’s, honderden kilometers file per dag, eindeloze stromen wegwerpkleding aan dumpingprijzen , … de lijst is lang. We branden nog altijd waardevolle bossen plat om soja of palmolie te kweken. We krijgen de CO2-uitstoot niet omlaag omdat we steeds meer goedkope energie willen. Zolang we de werkelijke kosten van al die activiteiten niet in rekening brengen, blijven we markten én de natuur ontwrichten. Alleen hoeft dat niet te betekenen dat we niet meer mogen groeien.

Groei verandert. De groei van vandaag heeft nog weinig te maken met de groei van Malthus en zélfs met de groei van de Club van Rome. Groei wordt steeds minder materieel. Waarom stijgen de beurskoersen van technologiebedrijven sneller dan die van traditionele bedrijven? Simpel: ze groeien sneller. Digitale groei verbruikt minder grondstoffen. Neem de smartphone. Daar zitten weliswaar heel wat kostbare grondstoffen in, maar hij vervangt de rekenmachine, de gps, het fototoestel, de videocamera, de cd-speler, de papieren krant, de zaklamp, … Groei én lagere materiële kosten zijn niet noodzakelijk tegenpolen. Dat zeg ik niet, maar professor Andrew McAfee (MIT) in zijn hoogst interessante boek ‘Meer uit minder’ uit 2019. Hij becijferde dat de VS sinds de eeuwwisseling van bijna alle basisgrondstoffen minder consumeert. In absolute cijfers, ondanks twee decennia van bijna onafgebroken groei. Onlangs schreef Trends over Oosterweel. Transporteconomen zeiden dat veel zwaar vervoer de komende decennia zal sneuvelen. Lichte materialen en kleine vrachten nemen over. Denk aan 3D-printing, zoommeetings in plaats van zakenreizen, fijnmazige recyclage. Het is bezig.

Malthus regeert nog steeds in grote delen van de wereld, maar steeds minder in mature, moderne en straks circulaire economieën. Daar neemt kennis over en wordt groei immaterieel. De excessen van ons economisch model moeten eruit, maar niet de vooruitgang. Stilstand bedreigt de planeet meer dan economische groei. Daarom vieren we straks onze Trends Gazellen!